KASSABLANKA – racisme moeten we niet

WELT standaardproject 1ste graad | Stedelijk Onderwijs Antwerpen
Breuklijn open vs. gesloten samenleving

Kassablanka - WELT project

In het kader van zijn 5 pijler model voor actief burgerschap hanteert het Stedelijk Onderwijs Antwerpen de integrale WELT benadering voor het realiseren van de burgerschapscompetenties en andere transversale eindtermen. Dit is een volledig uitgewerkt voorbeeld voor de 1ste graad.

Pijler actief burgerschap: 

De kracht van diversiteit – de diverse school

Probleemstelling: 

Hoe doorprikken we racisme?

Totale tijdsduur: 

Ongeveer 35 lesuren + huistaak (2u)

Voornaamste doelen: 

Leerlingen leren wat vooroordelen en stereotypen zijn en hoe deze de realiteit kunnen vertekenen; Leerlingen een begin van inzicht bijbrengen in racisme en discriminatie; Leerlingen doorheen de diversiteit de ene menselijke familie laten zien; Leerlingen het belang van een open, onderzoekende en pluralistische houding bijbrengen

BETROKKEN SLEUTELCOMPETENTIES EN BOUWSTENEN

Gezondheid: Het mentaal welbevinden opbouwen, onderhouden en versterken; Nederlands: Nederlands gebruiken als communicatiemiddel; Inzicht hebben in taal; Andere talen: Andere talen gebruiken als communicatiemiddel; Leren leren: Zichzelf als lerende begrijpen; Geschikte activiteiten, strategieën en tools inzetten; Een onderzoeksprobleem verkennen; Leerproces reguleren; Samen het leerproces vormgeven; Domeinspecifieke terminologie hanteren; Burgerschap: Identiteit; Diversiteit in het samenleven; In dialoog gaan; Actief participeren aan de samenleving; Democratische besluitvorming; Democratische principes duiden; Kritisch benaderen van maatschappelijke ontwikkelingen; Digitale vaardigheden: Digitale media gebruiken om te creëren; Verantwoord omgaan met media; Cultureel bewustzijn en culturele expressie: Uitingen van kunst en cultuur beleven en waarderen; Verbeelding gericht inzetten bij het creëren van artistiek werk; Uitingen van kunst en cultuur duiden in de context; Uitingen van kunst en cultuur waarnemen en conceptualiseren; Ruimtelijk bewustzijn: Personen, plaatsen, patronen en processen situeren in ruimte en tijd; Socio-relationele competenties: interpersoonlijke relaties opbouwen, onderhouden en versterken; Historisch bewustzijn: Over relatie tussen verleden, heden en toekomst reflecteren; Wiskunde, exacte wetenschappen en technologie: Inzicht ontwikkelen in en omgaan met data; Concepten en methoden inzetten; Inzicht ontwikkelen in levende systemen; Ondernemingszin: Uitvoerbaarheid verkennen en stapsgewijs uitvoeren; Interlevensbeschouwelijke competenties (4, 15, 17, 23, 24)

COHERENTIETEKST

Aanleiding (verband met de breuklijn)

Het oude racisme, dat het ene ras meer waard vond dan het andere, heeft alle wetenschappelijke krediet verloren en is in vele landen al enige tijd een strafbaar misdrijf. Maar daarmee is het racisme niet verdwenen. Nog steeds wordt discriminatie goedgepraat met denigrerende vooroordelen en stereotypen, die nu niet langer naar ras maar naar cultuur verwijzen. Sommige mensen worden nog steeds niet gelijk behandeld. Maar dat wordt niet langer verklaard met “omdat ze toch maar bruin, geel of zwart zijn”, maar wel met “omdat hun cultuur of religie te veel verschilt van de onze om zich goed te kunnen integreren”. Afhankelijk van de studie die men raadpleegt blijkt een derde tot meer van zowel de volwassen bevolking als de jeugd in Vlaanderen onverdraagzaam te zijn. Nog steeds vinden ondemocratische politieke krachten daarin een rijke voedingsbodem om de gelijkheid en de tolerantie waarop een open samenleving steunt, af te breken.

Dit project grijpt (culturele) vooroordelen en stereotypen aan om jonge leerlingen te laten zien tot welke nare gevolgen ze kunnen leiden, en hen een eerste inzicht in het mechanisme van racisme aan te reiken. En om hen het belang van tolerantie of een open houding voor de democratie bij te brengen.

Fase 1. Probleemstelling

Het project vangt aan met een starthappening waarbij de Vlaamse film Kassablanka centraal staat en alle betrokken leerkrachten aanwezig zijn. De film speelt zich af in een arme wijk in Antwerpen, tegen de achtergrond van Zwarte Zondag in 2000. Twee families krijgen ruzie met elkaar. De vader in de ene familie is een werkloze extreemrechtse vuilsnisman, de vader in de andere familie is een conservatieve moslim. Vooroordelen en stereotypen verblinden beide families, die in het dagelijks leven meer met elkaar delen dan ze zelf vermoeden. Maar de zoon van de vuilnisman en een dochter van de conservatieve moslim leren elkaar dankzij hun tolerante houding beter kennen en worden verliefd. Een moderne versie van Romeo en Julia, die alle elementen in dit project een eerste keer aankaart. De leerlingen wordt na het kijken gevraagd om zonder hulp van de leerkrachten die elementen aan bepaalde scènes te koppelen, en de boodschap van de film ook in enkele zinnen neer te schrijven. Dat zal niet zo goed lukken. Het overzicht van het project wordt de leerlingen vervolgens dan ook voorgesteld als één grote les in het leren begrijpen van die elementen, en het meer inzichtelijk waarderen van de boodschap van Kassablanka.

Nog tijdens de dag van de starthappening legt de leerkracht PO/MO uit welke onderdelen de projectmap van iedere leerling moet bevatten om aan het einde  van het project in orde te zijn. Daarna legt hij of zij ook uit wat de mogelijkheden zijn voor het kunstonderdeel. De leerlingen kunnen zich in groepjes laten inspireren door een of meerdere scènes uit de film om tijdens de dagen van het project zelf een (klein) rollenspel of een danschoreografie te maken met dezelfde kernboodschap. PO/MO keert dan ook in iedere fase van het project terug om de map bij te werken en het kunstonderdeel verder in te studeren. De starthappening wordt afgesloten met een eerste verklarende onderdeel: een workshop van School Zonder Racisme “Oogkleppen af! – 1stegraad” rond vooroordelen en stereotypen. Thuis dienen de leerlingen 2 voorbeelden van vooroordelen en stereotypen op sociale media te achterhalen, en daarbij enkele gedachten te formuleren in hun projectmap.

Fase 2. Analyse

De fase van analyse bestaat uit drie kennisonderdelen. In Wiskunde worden diversiteitscijfers van Stad in cijfers verwerkt om de leerlingen een realistisch beeld te laten schetsen van het hedendaagse multiculturele Antwerpen.

Daarna wordt in Natuurwetenschappen en/of Engels de kortfilm the DNA – Journey aangegrepen om tegenover of onderliggend het beeld van diversiteit de eenheid van de menselijke soort te beklemtonen, en al te snel gevormde ideeën over de eigen identiteit of nationale afkomst te ontkrachten.

In Geschiedenis en/of Nederlands wordt vervolgens een webquest in groepjes opgezet op basis van de korte tekst van Kurt Van Eeghem: Een vers blik sukkelaars, waarin de Belgische migratiegolven van de laatste twee eeuwen de revue passeren. Samen komen ze tot een beter begrip van de slotsom van de auteur: “Kunnen we daar nu eindelijk de passende lessen uit trekken, alstublieft?” Het begrip ‘sukkelaars’ maakte daarbij de link tussen racisme en ongelijkheid, en die wordt nu onderzocht voor het hedendaagse Antwerpen, op basis van de tabellen van Stad in cijfers. Welke buurten kennen de meeste armoede? Waar vinden we de meeste allochtonen? En in welke mate overlappen deze? Zo vormen zij zich een eerste inzicht in het mechanisme van racisme op een voor hen uitdagend, maar mits een goede begeleiding nog steeds haalbaar niveau.

Om de kennisonderdelen af te wisselen met een ondersteunende doe-activiteit wordt met Lichamelijke Opvoeding en andere vakken een uitstap De mutliculturele stad gemaakt. In PO/MO wordt het script of de choreografie van het kunstonderdeel afgewerkt. In de projectmap dienen al een aantal reflecties over de lessen en de eenheid ervan te zijn opgenomen, en moeten zeker ook enkele centrale begrippen die bij Kassablanka naar voor kwamen, begrepen en verwerkt zijn.

Fase 3. Waarden & Alternatieven

In de fase waarden en alternatieven volgt in de levensbeschouwelijke vakken een opdracht Gallerij Antiracisme waardoor de lln. verschillende initiatieven in het middenveld leren kennen die zich inzetten om racisme een halt toe te roepen. Aansluitend volgt een interlevensbeschouwelijke dialoog langs de richtvragen “wat vind ik leuk aan de levensbeschouwing van een ander?” , “kunnen twee mensen met een verschillende levensbeschouwing elkaar graag zien?”– gericht op het inoefenen van een open houding die naar meer wederzijds begrip en toenadering kan leiden. Aan het eind van deze fase begrijpen de leerlingen de liefde tussen de Romeo en Julia in Kassablanka nog een stuk beter. In het doe-luik wordt verder gewerkt aan de kunstprojecten.

Fase 4. Opinies van anderen

De leerlingen hebben nu ook net voldoende achtergrond om op een kritische manier na te denken over het begrip integratie. Minstens impliciet begrijpen ze nu dat we allemaal verwant zijn, dat onze identiteit historisch veranderlijk is, en samenleven in diversiteit bemoeilijkt wordt door discriminatie. Integratie zou in een democratische opstelling geen éénrichtingsverkeer mogen zijn, waarbij één groep denkt eigenaar te zijn van een onveranderlijke identiteit waaraan een andere zich heeft aan te passen. Om dat goed te overwegen, wordt in de fase van opinies van anderen eerst de workshop “Integratie, hoe kijk je ernaar?” van vzw Atlas doorlopen. De specialist verduidelijkt alle aspecten en de leerlingen zoeken daarbij naar steunpunten uit de eerdere onderdelen. Vervolgens bekijken ze in de levensbeschouwelijke vakken ook de opvatting over integratie van enkele politici: hebben die het over aanpassen of integreren?

Fase 5. Standpunt

Het project wordt afgesloten met een toonmoment aan ouders, directie, vrienden en kennissen uit de buurt. Met hulp van de leerkrachten presenteren de leerlingen zelf hun map en hele project. Hopelijk kan het vertonen van de gekozen scènes uit Kassablanka en daarna de opvoering van het rollenspel of de danschoreografie op een luid applaus rekenen!

Didactisch WELT schema

Klik op een voor de verkorte lesvoorbereiding (aangegeven vakken zijn indicatief)

FASES PROJECT

KENNISLUIK

DOE-LUIK

JURY & (ZELF) EVALUATIE

PROBLEEM

6U

Inleiding

Vooroordelen, Stereotypen (SZR)

Takenblad + Huistaak,

School Zonder Racisme

ANALYSE

12U

Uitstap De multiculturele stad (LO)

Kunstproject

Takenbladen en reflecties

WAARDEN & ALTERNATIEVEN

6U

Kunstproject

Takenbladen en reflecties

Atlas

VitbreidingILC

OPINIES VAN ANDEREN

5U

Integrate volgens politici (LBV,

Atlas

STANDPUNT

3U

Voorbereiding (alle)

Ouders, directie, buurt, jury-
organisaties