Open vs. gesloten samenleving

Aanleiding (verband met breuklijn)

Het leven van Malcolm X laat zich indelen in drie perioden. Een eerste waarin hij zich als kleine crimineel individueel wou opwerken en zich ook affirmeerde aan de zichtbare tekens van de blanke meerderheidscultuur. Een tweede vangt aan na zijn bekering tot moslim in de gevangenis, waarbij hij ook kennismaakt met de geschiedenis van slavernij en discriminatie van zwarten in de VS. Daarin keerde hij zich als vooraanstaand lid van de Nation of Islam tegen het racisme met een pleidooi voor segregatie van de zwarte en blanke gemeenschappen, dat vaak grensde aan extremisme en haat prediken. En een derde, die aanvangt met zijn bedevaart naar Mekka, waarin hij afstand neemt van culturele segregatie en met een meer democratische attitude zal opkomen voor gelijke rechten.

Zo bekeken vormt zijn leven een bruikbare metafoor en leidraad voor een WELT project burgerschap, dat kan worden ingezet tegen racisme en tendensen van extremisme, bij zowel autochtone jongeren als jongeren met een meer recente familiegeschiedenis in migratie en nieuwkomers. Niet alleen kan worden gewerkt rond de gevolgen van criminaliteit en de beperkingen van het individualisme. Leerlingen kunnen ook de realiteit van racisme beter leren kennen én krijgen ook de boodschap mee dat segregatie en extremisme geen goede antwoorden zijn.

Zij zijn immers mede het gevolg van een verkeerde verklaring van racisme, nl. een in termen van gepolariseerde rassen/culturen in plaats van politiek economische mechanismen in het moderne wereld-systeem, die dwars door culturen werkzaam zijn. Extremisme als attitude – uitdrukking van de overtuiging dat je de waarheid in pacht hebt en bereid zijn daarvoor geweld te gebruiken – maakt dat men de collectieve mogelijkheden van de (vertegenwoordigende) democratie onbenut laat, en zo een open samenleving gefundeerd op de rechtstaat, liberale vrijheden en mensenrechten, bij voorbaat uitsluit. Het doel van ons WELT project is om de les van Malcolm aan te wenden voor de democratische strijd voor een meer rechtvaardige mondiale samenleving.

Fase 1. Probleemstelling

Het project vangt aan met een starthappening in 2 delen waarbij de algemene coördinatie samen met zoveel mogelijk betrokken leerkrachten en organisaties een inleiding of overzicht van het project geven aan alle deelnemende leerlingen.

In het eerste deel wordt eerst een enquête bij de leerlingen afgenomen om de voorkennis te peilen. Daarna volgt het algemene overzicht van Het Jeugdstadhuis en overloopt de algemene coördinatie de fasen van het project.

Vervolgens houden de leerlingen een klasgesprek over enkele voorbeelden van racisme waarmee zij zelf te maken hebben gekregen, waarna de coördinatie hen vertelt over Malcolm X en waarom diens optreden vandaag nog steeds relevant is. De leerkracht Geschiedenis sluit daarop aan door de leerlingen te vertellen dat zij, al dan niet gekoppeld aan hun OC, ook een actua-map ‘Racisme, imperialisme en Noord-Zuid verhouding’ zullen bijhouden in het kader van doorlopend onderzoek voor het vak Geschiedenis, en dat zij ook over het verloop en de inhoud van het project zullen reflecteren op minstens 6 momenten van het jaar.

De leerlingen krijgen vervolgens de tijd om met hun leerkrachten een eerste idee te bedenken voor hun OC/onderzoek in Geschiedenis en extra deelprojecten te verzinnen die het project inhoudelijk kunnen verrijken of bekendmaken. Een mogelijkheid zou zijn om iets te ondernemen rond Belgisch Congo en het vernieuwde Afrika Museum waarbij ook het vak Frans kan worden betrokken. Tevens wordt uitdrukkelijk meegegeven dat de lln. ook in onderlinge overeenstemming en op eigen initiatief kunnen deelnemen aan acties of deze zelf organiseren ten voordele van een kwestie die in het project wordt behandeld. Ook wordt de mogelijkheid geboden om van de verschillende onderdelen een foto & beeldreportage te maken.

Tijdens het tweede deel, op een andere dag, wordt de film Malcolm X vertoond en het gelijknamige boekje van Fikry El Azzouzi uitgedeeld. Nadien volgt een klasdiscussie en een tweede brainstorm over mogelijke onderwerpen voor OC, de actua-map en deelprojecten.

Fase 2. Analyse

In de fase van analyse ligt de klemtoon (in het kennisluik) gedurende weken op een grondige wetenschappelijke analyse van racisme en de rol daarvan in onze wereld. In het doe-luik worden in dezelfde periode de slam poetry wedstrijd en de Malcolm interviews voorbereid.

De kennislijn start bij Gedragswetenschappen of Geschiedenis, waar zal worden gewerkt rond ‘Hoe kijk ik naar de ander die anders is dan ik?’ van Studio Globo. Hier staat vooral een heldere verduidelijking (tot op hoogte herhaling uit eerdere graden) van centrale begrippen zoals vooroordelen en stereotypering, discriminatie en racisme centraal, en wordt met filmfragmenten en actieve werkvormen ingegaan op racisme in Vlaanderen. In Wiskunde zal daarop verder worden gewerkt met data van racisme in Vlaanderen uit o.a. de Vlaamse migratie en integratiemonitor, teneinde van bij aanvang met een zo correct mogelijk beeld van de toestand van discriminatie in eigen regio te kunnen werken en de lln. indien nodig te vragen hun eigen beeld daarvan bij te stellen.

Het doe-luik wordt in Nederlands of Seminarie opgestart door rond de tekst Malcolm X van Fikry El Azzouzi te werken, als illustratie van de actualiteit van Malcolm X voor Vlaanderen vandaag en als insteek voor de interviews die later, in de fase waarden en alternatieven, zullen starten. In Engels wordt het doe-luik verder gezet en zal rond een toespraak van Malcolm X worden gewerkt met oog op de voorbereiding van een slam poetry wedstrijd rond racisme tijdens de infoavond die de analyse fase zal afsluiten. De toespraak geeft meteen ook een aanzet om de bredere wereld en geschiedenis in beeld te gaan brengen met oog op verklaring van het wereldwijde racisme. Verderop in het project zullen de inzichten van Malcolm evenwel ook kritisch tegen het licht worden gehouden van het wereldsysteemdenken.

Terug in het kennisluik wordt in Duits een tweede aanzet tot historische verruiming en verdieping gegeven door te werken onder de titel Deutschland im 20. Jahrhundert: Die Machtergreifung Hitlers, Weltkrieg 2, Ost- versus West-Berlin mit link nach RAF und Kommunismus versus Kapitalismus. De bedoeling is hier te vermijden dat racisme teveel zou worden toegespitst op het racisme tegen hedendaagse moslims én om dit WELT project ook een steunpunt in herinneringseducatie mee te geven, dat bovendien van belang zal blijken in het volgende onderdeel en ook later in het project wanneer wordt ingegaan op de wortels van de politieke partij VB in de collaboratie.

Vervolgens wordt in Aardrijkskunde het wetenschappelijke artikel van Kesteloot C. & Dedecker P., Territoria en migraties als geografische factoren van racisme behandeld, teneinde het onderscheid en ruimtelijke patroon aan te leren van primair racisme, wanhoopsracisme in de steden, distantiëringsracisme in de stedelijke randgemeenten en electoraal racisme. Wanhoopsracisme en electoraal racisme worden daarbij geïllustreerd door korte fragmenten uit respectievelijk Kassablanka, een Vlaamse film over racisme in een arme wijk in Antwerpen, en La façe cachée du VB, een film en documentaire die volledig zullen worden bekeken tijdens de uren levensbeschouwelijke vakken in de fase waarden en alternatieven.